Dla dobrego zdrowia, dobrostanu i włączenia dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną oraz ich rodzin nie do przecenienia są sieci społeczne (Bele i Kvalsund, 2016). Można przyjąć, że przeciętna sieć społeczna osób bez niepełnosprawności obejmuje ponad 100 kontaktów rozproszonych w różnych obszarach życia (Hill i Dunbar, 2003). Tymczasem sieci społeczne dorosłych z niepełnosprawnością intelektualną są mniejsze i bardziej ograniczone. Forrester-Jones i in. w swoim badaniu na próbie 213 osób odkryli, że przeciętna wielkość sieci osoby
z niepełnosprawnością wynosiła zaledwie 22 kontakty, a członkostwo w „gęstych” sieciach (o licznych, wzajemnych powiązaniach prowadzących do częstszych i bardziej intensywnych interakcji) ograniczało się głównie do innych dorosłych korzystających z usług dla osób z niepełnosprawnością intelektualną (2006).
Sieci społeczne są kluczowe dla tożsamości społecznej (Heyman i in., 1997). Są również istotne dla utrzymania relacji społecznych, kształtowania pozytywnego wizerunku siebie i osiągania satysfakcji życiowej. Wiążą się z poczuciem szczęścia, pewnością siebie, zdrowiem psychicznym oraz aktywnością w czasie wolnym i są uznawane za kluczowe dla wspierania włączenia społecznego (van Asselt-Goverts i in., 2013). Dorośli mogą znajdować w swoich relacjach wsparcie w różnorodnych sytuacjach, np. u progu macierzyństwa (Stenfert Kroese i in., 2002) czy w doświadczaniu starości (McCausland i in., 2018). Co ważne – sieci społeczne przeciwdziałają samotności (Callus, 2017), która sama
w sobie może mieć szkodliwy wpływ na zdrowie i dobrostan.
Osoby bez niepełnosprawności rzadko zastanawiają się jednak nad znaczeniem sieci społecznych dla dorosłych
z niepełnosprawnością intelektualną. Bywają one społecznie postrzegane m.in. jako zagrożenie, obiekt litości, jako święci niewinni lub wieczne dzieci (Wolfensberger i in., 1972). Tym ważniejsze zdaje się skupienie na wspieraniu dorosłych z niepełnosprawnością intelektualną w nawiązywaniu relacji w „zwykłych” miejscach dnia codziennego, ze „zwykłymi” dorosłymi. Może dać to większe szanse na sukces w redukowaniu stygmatyzacji i postrzeganych różnic. To z kolei otworzyłoby możliwości dla dorosłych z niepełnosprawnością intelektualną do budowania i utrzymywania szerszych, wzajemnych sieci społecznych z większą różnorodnością osób.
Część badań podkreśla istotną rolę relacji rodzinnych na poczucie własnej wartości i postrzeganie siebie przez osoby z niepełnosprawnością intelektualną. Bliskie relacje rodzinne mogą pozytywnie wpływać na wizerunek własny oraz sposób funkcjonowania w pozarodzinnych relacjach (Head i in., 2018). Z drugiej jednak strony – dystans, nadużycie lub infantylizowanie osoby z niepełnosprawnością w relacjach rodzinnych z dużym prawdopodobieństwem przyniesie odwrotne skutki (Power i Bartlett, 2019).
Potrzebujemy więc nowych rozwiązań wspierających osoby z niepełnosprawnością intelektualną, szczególnie te nie objęte już obowiązkiem szkolnym i nie przebywające w instytucjach. Przydatne mogą być m.in. narzędzia dla obszaru asystencji osobistej, które ułatwią asystentom indywidualne wsparcie osób z niepełnosprawnościami w codziennych aktywnościach oraz w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji. Asystenci mogą pełnić istotną rolę integracji osób
z niepełnosprawnościami z szerszą społecznością pomagając im np. w realizacji pasji lub włączeniu w aktywność obywatelską. Potrzebujemy również zwiększenia wiedzy i świadomości osób bez niepełnosprawności o potrzebach
i potencjale osób z niepełnosprawnością intelektualną. Działanie w wymienionych obszarach (i nie tylko) pozwolić może stworzyć bardziej inkluzywne społeczeństwo, w którym osoby z niepełnosprawnością intelektualną będą miały równą szansę na aktywne uczestnictwo w życiu społecznym, budowanie wartościowych relacji i realizację swoich aspiracji.
To jak opisaliśmy powyżej doświadczenia osób z niepełnosprawnościami jest wynikiem naszych rozmów
z ekspertami przez doświadczenie i przez wiedzę. Prowadziliśmy je w ramach spotkań „Okrągłe stoły: profilaktyka przemocy”, „Okrągłe stoły: zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży” i Maratonów Innowacji, które ekipa Inkubatora Włącznik 2.0 organizowała w kwietniu 2024. Wnioski z tych konwersacji poparliśmy badaniami literaturowymi. Nie wyczerpuje to jakkolwiek tematu. Funkcjonowanie rodzin doświadczających przewlekłej choroby jest wielokontekstowe. Zapraszamy do współpracy z naszym Inkubatorem wszystkich z Państwa, którzy chcą odpowiadać na ten problem i mają pomysły na skuteczne interwencje wzmacniające osoby z niepełnosprawnościami i ich otoczenie społeczne. Poszukujemy pomysłów, których wdrożenie i zweryfikowanie skuteczności będzie trwało od 3 do 9 miesięcy.
Zgłoszenia do I naboru są przyjmowane według wytycznych znajdujących się pod następującym linkiem za pośrednictwem formularza Karty Innowacji, który należy przesłać w wersji elektronicznej do dn. 12 czerwca 2024 r. do godziny 23:59 na adres: wlacznik@spoldzielnie.org. Kolejny nabór przewidywany jest na początek 2025 roku.
Średnia wysokość grantu wynosi 75 000 zł, maksymalna kwocie dofinansowania wynosi natomiast 120 000 zł.
